[BOOK REVIEW] GIẾT CON CHIM NHẠI - HARPER LEE

Review: Giết con chim nhại 

To Kill A Mocking Bird

Khi sống giữa cơn bão chúng ta càng cần phải mạnh mẽ hơn.

Tác giả: Harper Lee

Dịch giả: Huỳnh Kim Oanh & Phạm Viên Phương

NXB Văn Học và Nhã Nam

Cuốn sách đến với bạn thế nào?

"Giết con chim nhại" là một trong những tác phẩm kinh điển hiện đại không chỉ của Văn học Mỹ mà còn là cho nền văn học thế giới trong những năm thập niên 90s. Với bằng chứng là tác phẩm luôn được giới phê bình lẫn độc giả bình chọn là một trong những tác phẩm được yêu thích nhất và nên đọc trong đời. Bằng chứng rõ ràng nhất là tác phẩm đã đạt giải Pulizer 1961 và được sử dụng trong khoảng 70% trường trung học và đại học trong hệ thống giáo dục của Mỹ. 

Tôi không rõ biết đến tác phẩm khi nào, có lẽ từ rất lâu vì các tựa sách nổi tiếng thường sẽ được biết đến tựa sách rộng rãi.
Tại sao tôi quyết định đọc Giết con chim nhại?Theo thông thường thì cũng chẳng có lý do gì đặc biệt khi bạn quyết định đọc một cuốn sách, trường hợp này cũng phải là ngoại lệ. Cách đây chừng hai năm, tôi nghĩ chắc một năm đối với thời điểm tôi đọc xong cuốn truyện này, trên facebook có một challenge kể tên 10 cuối sách bạn đã đọc trong đời và muốn đề xuất với bạn bè, và tất nhiên, tag bạn bè vào để challenge lại. Trong số những bài đăng mà tôi đọc được thì cuốn truyện Giết con chim nhại và Gatsby vĩ đại là hai cuốn tần suất xuất hiện nhiều nhất, chúng thôi thúc thôi ngày nào đó nhất định phải đọc hai tác phẩm này. Và điều ngạc nhiên đối với tôi là hai tác phẩm này cũng không quá "dày" - một điểm khiến tôi muốn thử cảm giác sau khi đọc xong một cuốn truyện tôi khá chắc là hay.
Điểm cộng thứ hai là bìa cuốn sách rất đẹp, có thể nói là một trong những cuốn bìa đẹp nhất tôi được thấy, nó còn đẹp hơn cuốn sách được in ở nước ngoài. Đơn giản, nhưng vẫn đầy ẩn ý, tối giản nhưng vẫn đầy đủ nội dung cuốn bìa.

Câu chuyện bắt đầu với lời kể từ cô con gái út Scout hay Jean Louis...

Thực tế thì tôi đã đọc truyện Giết con chim nhại này cách đây chắc cũng gần một năm, giờ những mẩu truyện trong cuốn sách tôi không còn nhớ đến độ chi tiết nên vẫn cần giở cuốn sách và hồi tưởng lại.

Nếu bạn là một người thích xem phim thì chắc chắn sẽ hình dung ra một vùng ngoại ô nước Mỹ với những thị trấn nhỏ, những ngồi nhà với vườn và sân cỏ bao quanh, mái thấp và những hàng cây mát rượi. Câu chuyện cũng xảy ra một nơi như vậy : hạt Maycomb ở Alabama. Người kể là cô con gái- Scout, có ông bố là Atticus - một người mà những chuẩn mực đạo đức và cách dạy những đứa trẻ của ông vẫn là cách mà những bậc cha mẹ bây giờ nên học và áp dựng. Ngôi nhà còn có anh trai Jem và bà giúp việc Calpurnia.

Câu chuyện mở đầu là những cuộc vui không hồi kết của hai anh em với cậu bạn Dill - luôn đến nghỉ nhà dì Rachel mỗi khi hè đến. Họ chia tay nhau khi mùa thu sang và tất cả trở lại với việc đến trường. Cả ba đứa đều có sự tò mò đến ngôi nhà luôn khép kín cửa của gia đình Radley. Những thông tin có phần thổi phồng của cô hàng xóm Stephanie về anh chàng Boo đã ở lỳ trong nhà suốt mấy chục năm. Giờ anh cũng đã ngoài ba mươi tuổi cũng nên. Ba đứa bắt đầu chọn cho mình những giả thuyết riêng để giải thích vì sao gia đình đó lại biệt lập cậu con trai như vậy và cả những cách để khám phá nhưng tất cả đều sợ hãi khi đến gần ngôi nhà đó nên chúng lại trở về với những trò đùa trẻ con trên sân nhà hoặc nhà cây của chúng mà thôi.

Năm nay Scout bắt đầu đi học. Ở nhà hai anh em thân nhau như thế nhưng ở trường thì tuyệt nhiên không. Chắc hẳn nếu bạn có anh trai thì chắc cũng hiểu những điều đơn giản của trẻ con như thế. 

Câu chuyện ở trường học khiến tôi rất ngạc nhiên vì quá rõ ràng khác với ở Việt Nam hiện tại, ở đó việc dạy đọc trước khi đến trường bị lên án. Phụ huynh không được dạy con đọc hay học trước bảng chữ cái. Cô bé Scout cũng không biết từ khi nào cô bé biết đọc, có thể từ việc anh trai cô hay ba cô bé hay đọc những tờ báo, cuốn luật vào mỗi tối? Nhưng rõ ràng cô bé cũng không thích việc đọc, cũng như người ta không bao giờ thích việc thở. Đó chỉ là những thứ bình thường đối với cô bé. 

Câu chuyện diễn ra vào thời kì khủng hoảng kinh tế năm 1929-1933, một cậu bé cùng lớp với Scout luôn đi học với những đôi chân trần và không có bữa trưa, và cậu ấy là người nhà Cunningham - họ không báo giờ nhận thứ gì mà học không trả được. Cô bé biết đến họ cũng từ việc bố Atticus đã từng giúp họ liên quan đến luật lệ. Họ đã trả công bằng hiện vật.

Bố Atticus và bà Cal là những người  thân thật tốt với cô bé, họ không hề mắng mỏ trước mặt vị khách mà ra dấu không được tỏ thái độ và Cal đã gọi cô bé xuống bếp để giải thích: Chúng ta cần tôn trọng sự khác biệt cả về thói quen.

Khi cô bé không muốn đi học, ông bố đã khuyên: nếu con học được một cách thức đơn giản, Scout, con sẽ sinh hoạt thoải mái hơn nhiều với đủ loại người. Con không bao giờ thực sự hiểu một người chừng nào con chưa xem xét mọi việc từ quan điểm người đó

Đó có nghĩa là nếu bạn chỉ quanh quẩn với những thứ quen thuộc, bạn sẽ chẳng học được những điều mà người khác có đâu.

Cô Maudie, một người góa phụ hàng xóm với bọn trẻ có những vườn hoa và những mẻ bánh nướng, những câu chuyện về Arthur Radley hồi bé khiến chúng thích thú và chúng càng tự tin hơn khi quyết tâm tìm hiểu gia đình Radley vào một đêm khuya khoắt với những kế hoạch đã vạch ra từ trước.

Và rồi thì chúng đã nghe thấy tiếng súng nổ, sợ hãi khi hai giờ sáng phải chạy lại nơi nòng súng đang chờ để lấy chiếc quần bị mắc kẹt.

Câu chuyện dần dần kiến những đứa trẻ gần gũi với nhà Radley hơn sau những sự việc như cô bé Scout được khoác chiến mền lên người lúc nào không biết hay chiếc quần được vá chằng vá đụp và được để ngay ngắn trên bờ rào? Đó có phải do Boo hay không?

Câu chuyện rẽ nhánh sang một hướng mới với việc bố Atticus bảo vệ cho một người da đen tên là Tom Robinson - một người cùng giáo phái với Cal. Liệu chúng ta có nên nhận một vụ án mà khả năng thắng là rất thấp không? Nhưng người luật sư đã nói với cô con gái của mình rằng: Nếu chúng ta đã bị đánh bại một trăm năm trước khi chúng ta bắt đầu thì đó cũng không phải là lý do khiến chúng ta không cố gắng.

Trong bất cứ tình thế nào thì việc có cố gắng đều rất đáng ghi nhận.

Thông qua sự việc Atticus đồng ý nhận bảo vệ cho một người da đen, những mâu thuận và cách đối mặt với những mâu thuẫn đó được tác giả khéo léo lồng vào câu chuyện:
+ Vì sự việc này mà cô bé Scout đã nói những từ ngữ "bậy bạ" => câu hỏi đặt ra là Chúng ta đối mặt với ngôn ngữ bậy bạ từ  trẻ con như thế nào? Thường chúng ta đều cấm trẻ con không được nói những từ đó và thực tế chúng cũng không hiểu đến phân nửa những từ chúng học được. Ngôn ngữ bậy bạ là điều bọn trẻ trải qua nhưng rồi cũng sẽ chết theo thời gian. Chúng nên biết nên kiềm chế và học cách giữ bình tĩnh sớm.
+ Sự nóng nảy từ người anh trai Jem- ta hiếm khi gặp điều đó từ một người chín chắn và cư xử đúng mực như Jam -  nhưng cuối cùng nó cũng bùng nổ khi anh không thể chịu được người khác xỉ nhục bố cậu bằng những từ ngữ mạt hạ.
Nhưng dù bất cứ chuyện gì xảy ra chúng ta vẫn phải tôn trọng họ và hay cư xử thế nào để họ thấy mình vẫn là một con người tử tế. Chúng ta sống giữa cơn bão vậy nên chúng ta càng cần phải vững mạnh hơn.

Chuyện bà Dubose đã dạy cho chúng ta nhiều điều: tự việc cách ông bố giúp bà chiến thắng chính bản thân mình đến việc Jem đã học được cách thay vì ghét ai đó, hãy cố gắng hiểu họ xem sao họ lại có những suy nghĩ như vậy. Và một điều đó là sự can đảm, can đảm thực hiện những điều mà ta nghĩ thất bại, nhưng ta vẫn luôn cố gắng và bắt đầu theo đuổi tới cùng dù có chuyện gì xảy ra.


Phần hai của câu chuyện được đẩy lên cao trào hơn khi xuất hiện bác Alexandra ở gia đình Finch. Những mâu thuẫn xung quanh quan điểm sống: truyền thống và cải cách hóa với người da màu, cách dạy dỗ con cái đến vụ kiện của Atticus.
Cách Atticus bảo vệ người da đen bằng cả tính mạng của mình khỏi những người da trắng muốn xử lý "ngầm". Tuy nhiên tất cả xuất phát từ quan điểm, bản chất con người họ vẫn tốt, họ mang ơn ai đó và không muốn hại ân nhân của mình.

Và cuối cùng phiên tòa xét xử giữa gia đình Ewell và người da đen Tom Robinson cũng bắt đầu. Phiên tòa diễn ra đầy kịch tính và kết thúc bất ngờ. Và những sự việc xảy ra sau đó với Tom khi những định kiến, sự sợ hãi, ý chí muốn vươn lên tất cả hòa trộn lại trở thành một mũi tên xoáy sâu vào tâm trí của Tom và xúi giục anh cố gắng giành lấy điều anh xứng đáng được có: sự Tự do. Anh chỉ là một ví dụ điển hình cho hàng trăm người da đen thời đó và việc Atticus Finch biện hộ cho một người da đen như một bước nhỏ trong việc thay đổi quan điểm đã ăn sâu vào máu của người dân Maycomb. 

Bob Ewell với bản chất xấu xa của mình đã lên những kế hoạch để hại gia đình Finch và thật bất ngờ những người mà cô bé Jean Louis nghĩ xa lại lại là người cứu cô bé khỏi tai nạn bất ngờ.

Kết: Giết con chim nhại đã mang lại cho chúng ta rất nhiều các giá trị nhân văn...

Bạn có thể tham khảo lời bình (lời bạt) về tác phẩm của dịch gia Phạm Viên Phương ở cuối cuốn sách đã tóm tắt đầy đủ những giá trị của cuối sách mang lại: sự giáo dục đối với trẻ nhỏ, câu chuyện kể qua một đứa trẻ 6 tuổi với suy nghĩ trẻ con nhưng lại đầy đủ những hình ảnh kiến ta hình dung ra được những sự việc qua một góc nhìn nhưng dễ dàng nghĩ nó theo nhiều chiều, tự dựng lên những khung cảnh riêng trong trí tưởng tượng. Và tất cả là sự tuyệt vời của ông bố Atticus. Thông qua cuốn tiểu thuyết, tác giả đã nêu lên về những bất công xã hội và nạn phân biệt chủng tộc, hay khát khao của bà về cải cách và tạo ra một thế giới nhân bản hơn cho trẻ em nơi quyền bình đẳng được đề cao. Một cuốn sách đầy đủ các cung bậc cảm xúc và màu sắc: từ sự ngây thơ trong trẻo của tuối thơ với những suy nghĩ thích khám phá, trí tượng tượng phong phú. Sự giận dữ khi đối mặt với những lời phỉ báng từ xã hội từ sự việc Tom Robinson. Những cố gắng của bố Atticus liệu có được đền đáp sau phiên tòa đầy kịch tính đó?
Sự đau buồn khi giết con chim nhại là như thế nào?
Sự sợ hãi khi đối mặt với những lời đe dọa?
Đó là cái giá khi chúng ta dám vượt qua "định kiến" và dám phơi bày những bất công xã hội mà người có thể lực đang thâu tóm.
Dù vậy nhưng ta vẫn có những người ủng hộ luôn bên cạnh và bảo vệ cùng với ta - đó là điều tuyệt vời nhất trong cuộc sống - chỉ là từng chút một khiến xã hội thay đổi tích cực hơn cũng rất tốt rồi.
Be kind, be nice.

Đọc xong truyện 1 năm mới viết review vào một đêm không ngủ được nên câu chữ có lẽ sẽ rất rời rạc - mình sẽ review và chỉnh sửa lại sớm ạ :)
022118